خبرگزاری هرانا – گزارش پیش رو حاصل جمع بندی آخرین تحولات در زندانهای کشور باتوجه به شیوع ویروس کرونا در این اماکن است. محتوای دو بخشنامه اخیر رئیس قوه قضائیه و اعمال تبعیض در اعزام زندانیان به مرخصی طی هفته‌های اخیر موجب اعتراض و اعتصاب‌های گسترده در شماری از زندانهای کشور شده است. در نتیجه این وقایع شماری از زندانیان کشته و برخی زخمی شدند. لازم به ذکر است که عموم زندانیان سیاسی مشمول این بخشنامه‌ها، برخلاف ادعاهای سخنگوی قوه قضاییه کماکان از اعزام به مرخصی محروم هستند. این گزارش ضمن گفتگو با خقوقدانان به ارائه لیست زندانیان سیاسی که به مرخصی اعزام شده یا بصورت زودهنگام آزاد شده اند نیز می پردازد.
به گزاش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، بحران کرونا در زندانهای ایران روز به افزایش است. این وضعیت پیش از رسیدن به مرحله غیرقابل جبران نیازمند توجه ویژه است.
کرونا در زندان:
بیماری کرونا یا کویید ۱۹ یک بیماری عفونی است که در اثر ابتلا به ویروس جدید کرونا ایجاد می‌شود. علائم معمول این بیماری سرفه‌های خشک، تب و تنگی نفس است. اما آنچه که موجب تبدیل این بیماری به یک اپیدمی جهانی شده است سرعت بسیار بالای انتقال این ویروس است. به همین دلیل دستوراتی مبنی بر فاصله‌گذاری اجتماعی به همگان داده می‌شود. اما این امر در محیط‌هایی چون بازداشتگاه های موقت، کانون های اصلاح و تربیت و زندان ها تقریبا ناممکن است. مضاف بر این تغذیه نامناسب، نبود امکانات بهداشتی و پزشکی لازم و تراکم بالای جمعیت جان بسیاری از زندانیان را تهدید می‌کند.
بنا به دستورالعمل موقت کمیته دائمی بین سازمان‌ها که نهادی مرتبط با سازمان ملل به هدف تقویت کمک های بشردوستانه است، باید تمامی اقدامات لازم جهت کاهش تراکم جمعیت زندانها انجام شود. همچنین مسئولان موظف هستند که بیش از گذشته از مجازات‌های جایگزین حبس به ویژه برای زندانیان بیمار، سالمند و یا افرادی که مشخصا در معرض خطر این ویروس قرار دارند، بهره بگیرند. به علاوه افرادی که به صورت خودسرانه بازداشت شدهاند نیز باید فورا آزاد شوند.
اقدامات قوه قضاییه:
پس از شیوع گسترده کرونا در کشور، رئیس قوه قضائیه طی دو بخشنامه در اسفندماه ۹۸ به هدف کنترل وضعیت بهداشتی زندانها شرایطی را برای اعزام به مرخصی زندانیان اعلام کرد که عمدتا شامل زندانیان جرائم عمومی و همینطور زندانیان سیاسی با محکومیت کمتر از ۵ سال می‌شد. غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه از اعطای مرخصی به حدود ۱۰۰ هزار زندانی خبر داده و مدعی شده بود که بیش از ۵۰ درصد زندانیان امنیتی به مرخصی اعزام شدهاند.
این در حالی است که عمده زندانیان سیاسی و عقیدتی از اعزام به مرخصی محروم مانده‌اند و سختگیری مضاعفی درخصوص اعطای مرخصی به زندانیان سیاسی وجود دارد. علاوه بر اینکه مسئولان قضایی یا سازمان زندانها در روند اداری مرخصی برخی زندانیان عقیدتی مانع تراشی‌های فراقانونی میکنند. اکثر زندانیان سیاسی مشمول این بخشنامه کمکان در زندان بسر میبرند و از اعزام به مرخصی محروم هستند.
همچنین روز سه شنبه ۲۷ اسفندماه، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی از مشمولان عفو نوروز ۹۹ خبر داد. علی خامنه‌ای در پاسخ به نامه رئیس قوه قضاییه به مناسبت اعیاد پیش رو و با توجه به ضرورت کاهش جمعیت زندانیان در واکنش به شیوع ویروس کرونا، شرایط و ضوابط عفو یا تخفیف مجازات محکومانی را که محکومیت آنها تا تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۹۸ قطعیت یافته باشد، موافقت کرد. گفتنی است زندانیان سیاسی که بیش از ۵ سال محکومیت دارند شامل این عفو نمی شوند هر چند آزادی تمام زندانیانی که حتی شامل کلیات این دستور می شوند نیز تاکنون محقق نشده است.
اعتراض و اعتصاب زندانیان نگران:
طبق ماده ۴۳ آیین‌نامه سازمان زندانها مسئولیت سلامت جانی و روانی زندانیان بر عهده سازمان زندانها و متعاقب آن قوه‌ی قضائیه نهاده شده است. براساس این ماده، «متهمان و محکومان در طول اقامت در مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال یا زندان یا مؤسسه‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی یا اقامت در مؤسسه‌های اقدامات تأمینی و تربیتی از حیث تحولات حاصله در ویژگی‌های اخلاقی و مذهبی و تشخیص سلامت بدنی و روحی تحت مراقبت و بررسی متخصصان زندان یا مؤسسه مربوط قرار خواهند داشت.»
آنچه که بارها در خصوص وضعیت زندانها از طریق گزارش‌های زندانیان، سازمانهای حقوق بشری و فعالین مدنی و یا مقامات مسئول زندانها گزارش شده، حاکی از نبود استانداردهای لازم زندگی و خصوصا بهداشتی است. مواردی از جمله پذیرش بیش از ظرفیت و نبود فضای مناسب زیستی برای زندانی‌ها، نبود آب آشامیدنی سالم و یا آب گرم برای استحمام، کیفیت غذای پایین و بعضا غیربهداشتی، نبود پزشک و درمانگاه در زندان و یا عدم اهتمام برای اعزام زندانیان بیمار جهت درمان، عدم دسترسی زندانیان به لوازم بهداشتی حداقلی و … همواره به عنوان معضل در زندانهای ایران مطرح بوده است.
در چنین شرایطی و با شیوع ویروس کرونا، نگرانی زندانیان از وضعیت سلامت خود و واهمه دسته‌جمعی از این ویروس کشنده امری طبیعی است. انتشار پی‌درپی اخبار، مبنی بر ابتلا و حتی مرگ زندانیان در زندانهای مختلف کشور موجب تشدید این وحشت شد. همچنین عدم پایبندی قوه قضاییه بر رسیدگی پزشکی لازم و اعطای مرخصی به زندانیان، شرایط را به وضعیت بحرانی کشانده و منجر به بروز شورش و ناآرامی در چندین زندان کشور شد. این ناآرامی‌ها که نتیجه عدم پاسخگویی مناسب نهادهای مسئول در شرایط ویژه شیوع کرونا در کشور بود. به سرکوب، پرونده‌سازی، انتقال به سلول انفرادی، تیراندازی به محبوسین و یا حتی قتل آنها انجامید.
حداقل ۱۰ کشته و دهها زخمی؛ خلاصه‌ای از ناآرامی‌های زندانها در پی شیوع بیماری همه‌گیر کرونا و وقایع پس از آن در ادامه می‌آید:
موج اعتراض زندانیان با شورش در زندانها از ۲۹ اسفندماه ۹۸ آغاز شد. محمود ثمینی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری لرستان، در اولین روز فروردین ضمن تایید بروز ناآرامی در زندان پارسیلون خرم آباد، اعلام کرد براساس آخرین اطلاعات ۲۳ نفر از زندانیان موفق به فرار از زندان شدهاند و در حین فرار یک نفر با تیراندازی مامورین کشته و یک تن دیگر مجروح و به به بیمارستان منتقل شده است.
یک روز بعد در پی انتشار اخیار درگیری در زندان الیگودرز، حمید کشکولی، فرماندار الیگودرز ضمن تایید اعتراضات در زندان این شهر، فرار زندانیان را تکذیب کرده و گفت: “اعتراض تعدادی از زندانیان که موجب برخی بی‌نظمی‌ها در زندان شده بود، تحت کنترل بوده و هیچ زندانی موفق به فرار از زندان نشده است”.
در هفته آغازین سال ۹۹، موج اعتراض زندانیان به
زندان تبریز رسید. در تاریخ ۷ فرورین ماه، زندانیان در اعتراض به پذیرش زندانی جدید بدون طی دوره قرنطینه و تاخیر در بررسی پرونده‌های زندانیان و اعزام آنها به مرخصی دست به اعتراض زدند. زندانیان محبوس در بند سه‌گانه زندان تبریز با جمع کردن پتو و تشک‌های زندانیان در انتهای سالن و حیاط زندان آنها را آتش زدند. بر اساس مستندات هرانا، در پی وقوع این حادثه در زندان تبریز، دود غلیظی از محوطه زندان برخواسته و صدای تیراندازی نیز شنیده شده بود. همچنین گزارش‌هایی از درگیری نیروهای گارد زندان با زندانیان در بندهای مختلف به دست هرانا رسیده بود. با این حال از میزان خسارت وارده و یا آسیب‌دیدگی زندانیان کماکان اطلاعی در دست نیست.
در پی این اتفاق، بهروز مهدوی، فرماندار و رییس شورای تامین شهرستان تبریز، با تکذیب خبر درگیری و تیراندازی، علت ناآرامی در زندان تبریز را «وقوع آتش‌سوزی جزئی و نگرانی ناشی از آن میان زندانیان و انتظامات زندان» عنوان کرد و گفت: “بدیهی است که وقوع آتش‌سوزی و دود ناشی از آن در فضای سربسته و حساسی مانند زندان تبریز موجب نگرانی زندانیان از یک سو و عوامل انتظامی از سوی دیگر شود و به همین دلیل نیز نیروهای انتظامی حاضر در محل برای کنترل اوضاع به حالت آماده باش درآمدند. او همچنین مدعی شد که این حادثه تلفات جانی و مالی نداشته و اوضاع در زندان تبریز آرام است.
در تاریخ ۸ فروردین ماه ۹۹،
چهارمین واقعه درگیری در زندانهای ایران، در زندان سقز با فرار حدود ۸۰ زندانی همراه شد. در تاریخ ۱۶ فروردین ماه، روابط عمومی زندان سقز با صدور اطلاعیه‌ای در این رابطه اعلام کرد: “زندانیان با سوء استفاده از شرایط خاص زندان به علت کنترل شیوع ویروس کرونا و اجرای برنامه‌های سلامت محور از زندان سقز متواری شده بودند که با تلاش‌های شبانه روزی اکثر آنان به زندان بازگشتند”.
همزمان محمد جباری، دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان کردستان، فرار زندانیان به علت ترس از کرونا را «قویا» تکذیب کرد و مدعی شد:” طرح چنین اخباری کاملاً کذب و بی‌اساس است؛ چراکه محیط زندان براساس نظر کارشناسان حوزه بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی و متخصصان مربوطه کاملاً بهداشتی، امن و ایزوله است و حقوق زندانیان رعایت می‌شود”.
روز شنبه ۹ فروردین ماه ۱۳۹۹، این بار بروز نا آرامی از زندان الوند همدان گزارش شد. بنا به اطلاعات دریافتی هرانا، شکل گیری این اعتراض منجر به درگیری خونین و فرار زندانیان شد. در جریان این درگیری شماری از زندانیان معترض اقدام به آتش زدن پتو کرده و برخی از شنیده شدن صدای تیراندازی در اطراف این زندان خبر داده‌اند. در این راستا، حسن خانجانی، دادستان همدان ضمن رد بروز درگیری مسلحانه برای سرکوب اعتراضات، علت اعتراض زندانیان را عدم اعطای مرخصی به دلیل شیوع بیماری کرونا عنوان کرد، اما ساعاتی بعد رسانه‌های داخلی از خفگی دو تن از زندانیان در دود حاصل از آتش سوزی خبر دادند. باشگاه خبرنگاران جوان همچنین اعلام کرد سه تن دیگر از زندانیان که در این درگیری‌ها زخمی شده بودند برای معالجه به بیمارستان خارج از زندان منتقل شدهاند.
گفته می شود دانیال زین العابدین در پی ضرب و شتم جان باخته است
همزمان درگیری مشابهی در زندان مهاباد رخ داد و برخی از تیراندازی و کشته شدن یک تن از زندانیان خبر دادند. علی اکبر گروسی، رییس کل دادگستری استان آذربایجان غربی، بروز آسیب به زندانیان در این واقعه را رد کرد و مدعی شد مشکل مختصری که بامداد شب گذشته در زندان مهاباد اتفاق افتاده بود با حضور موثر مسئولین استانی و یگان‌های انتظامی رفع شد. این درحالیست که بر اساس مستندات هرانا، دانیال زین العابدین، نوجوان محکوم به اعدام در این زندان و یکی از متهمان پرونده جنجالی قتل صادق برمکی، در پی این واقعه به سلول انفرادی و سپس به زندان میاندواب منتقل شد و
به صورت پرابهامی در زندان میاندوآب جان باخت.
به دنبال عدم اعطای مرخصی به بسیاری از زندانیان و گسترش شیوع کرونا در زندانها، شامگاه یکشنبه ۱۰ فروردین‌ماه ۹۹ زندانیان
زندان عادل آباد شیراز دست به شورش زدند. این واقعه در مواجهه با کادر زندان به خشونت کشیده شد. مقامات ایران شورش زندانیان در این زندان را تایید کردند و مدعی شدند این حادثه تلفات جانی در پی نداشته است.
شامگاه دوشنبه یازدهم فروردین ماه، موج اعتراض زندانیان به
زندان سپیدار احواز رسید. علیرغم ادعای فرمانده انتظامی استان خوزستان مبنی بر سلامت کامل زندانیان، بر اساس اطلاعات دریافتی و ویدئوهای منتشر شده در شبکههای اجتماعی، اعتراض شماری از زندانیان زندان سپیدار احواز در مواجهه با کادر زندان به خشونت کشیده شده بود.
با افزایش نگرانی زندانیان از شیوع کرونا، روز سه شنبه ۱۲ فروردین ماه ۱۳۹۹، شماری از زندانیان محبوس در زندان
شیبان احواز دست به اعتراض زده و با نیروهای گارد زندان درگیر شدند. هرانا مستنداتی دریافت کرده که نشان می‌دهد در جریان این ناآرامی دود غلیظی از محل ساختمان زندان برخواسته و صدای تیراندازی نیز شنیده شده است. از سوی دیگر چندین آمبولانس نیز از داخل زندان خارج شده بودند.
در پی این واقعه، خانواده برخی از زندانیان محبوس در این زندان، در مسیر جاده احواز به شوشتر دست به تجمع زدند. گفته می‌شود نیروهاى امنیتى به طرف تجمع کنندگان گاز اشک‌آور پرتاب کرده و به گفته منابع محلی سه شهروند در این بین زخمى شدهاند. هویت یکی از این افراد “
عادل سوارى” توسط هرانا احراز شده است. آقای سواری برای اطلاع از وضعیت پدر خود که در زندان شیبان اهواز محبوس است در این محل حاضر شده بود.
در جریان اعتراض زندانیان در زندانهای سپیدار و شیبان احواز، تعدادی از زندانیان با شلیک نیروهای امنیتی زخمی شده و شماری دیگر نیز جان خود را از دست دادند. این زندان شدیدترین خشونت ها را در این اعتراضات شاهد بود.
تصاویری از کشته شدگان اعتراضات زندان سپیدار
هویت تعدادی از زندانیان که در جریان ناآرامی‌ها در زندانهای احواز کشته شدند، به شرح زیر است:
۱.
محمد تامولى طرفى، ٢۵ ساله، فرزند لفته، از اهالى شهرستان بستان (زندان سپیدار) ۲.
رضا خرسانی (مغینمی)، ۳۸ ساله از اهالی دشت آزادگان (زندان سپیدار) ۳.
محمد سلامات (زندان سپیدار) ۴.
شاهین زهیری، از اهالی خرمشهر (زندان سپیدار) ۵. مجید زبیدی،۳۰ساله (زندان سپیدار).
به گفته یک منبع مطلع از وضعیت زندان، تعداد کشته شدگان درگیری صورت گرفته در این زندان بیش از این تعداد است. هویت سایر کشته شدگان در زندان کماکان توسط هرانا در دست بررسی است.
در پی این ناآرامی‌ها، شماری از زندانیان در احواز به بازداشتگاه‌های نهادهای امنیتی و یا مکان‌های نامعلوم منتقل شدهاند. اسامی چند تن از این زندانیان که به تایید هرانا رسیده به شرح زیر است:
در این میان تعدادی از زندانیان نیز با تیراندازی مستقیم ماموران در زندان شیبان مجروح شدند. اسامی چند تن از این زندانیان به شرح زیر است:
١- سید سالم البو شوکه ٢-سید انور موسوی ٣-مصطفی صوفی ۴-سید موسی موسوی ۵-سجاد دیلمی ۶-عبدالرضا عبیداوی ٧-میلاد الناصری ٨-حبیب دریس.
سید فارس، زندانی که بینایی یک چشم خود را از دست داد
گفتنی است که بر اساس اطلاعات دریافتی هرانا، در جریان شکل گیری اعتراضات زندانیان و وقوع درگیری در زندانها، زندانهای احواز شاهد ابعاد گسترده‌ای از خشونت نسبت به زندانیان بوده است. یک منبع مطلع از نزدیکان زندانیان زخمی در این خصوص به گزارشگر هرانا گفت: “روز گذشته برای ملاقات پدرم به بیمارستان مراجعه کردیم. او که در جریان اعتراض زندانیان در زندان سپیدار از ناحیه سر مورد اصابت گلوله ماموران قرار گرفته است، علیرغم وضعیت رو به وخامت جسمانی و بدون در نظر گرفته شدن مدت زمانی برای بهبود سلامتی‌اش پس از عمل جراحی، به زندان بازگردانده شد”.
منبع دیگری که به بیمارستان مراجعه کرده بود با بیان اینکه شمار زندانیان مجروح که اکنون در بیمارستان به سر میبرند، دستکم به ده تن میرسد، به هرانا گفت: “زندانی دیگری با هویت «سید فارس، اهل حمیدیه» وضعیتی بد را در بیمارستان تجربه می‌کند. این زندانی سنی مذهب از ناحیه سر تیر خورده و چشمش را از دست داده است. سید فارس، در ناآرامی های زندان و اعتراضات شرکتی نداشته و با تیراندازی یگان ویژه زندان از پشت بام، مورد اصابت گلوله قرار گرفته است”.
همچین تعدادی از زندانیان بر اثر ضرب و شتم یگان ویژه در زندان شیبان و زندان مرکزى احواز زخمی شده بودند. اسامی چند تن از این زندانیان به شرح زیر است:
١- علی مجدم ٢- معین البو خنفر ٣- سید علیرضا نظارید (سید صادق نزاری) معروف به ابونبیل ۴- علی منبوهی ۵- رحیم عفراوى (ابو میثم) ٧-حسین حردانی ٨- عبدالزهرا هلیچی ٩- عیسی دمنی ١٠- خالد ثعالبی ١١- احمد ثعالبی ١٢- محمد ثعالبی ١٣- توفیق علیپور (ابو مهدی) ١۴- رعد منیعات ١۵- توفیق منیعات ١۶- امین حطاب الساری ١٧- عبدالله چلداوی.
انتقاد نهادهای حقوق بشری، وکلای دادگستری و خانواده زندانیان سیاسی:
جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران از ادامه حبس زندانیان سیاسی با وجود شیوع ویروس کرونا در ایران ابراز تاسف و نگرانی کرده بود. وی با “تبعیض آمیز” خواندن بخشنامه های صادر شده درخصوص اعطای مرخیص به زندانیان خواهان برطرف کردن آن شد. آقای رحمان افزود: “همه زندانیان بدون توجه به این که زندانی سیاسی هستند یا نه و زندانیانی که به خاطر ارتکاب جرائم جدی محکوم شناخته شده اند همگی باید مستحق آزادی باشند”. او همچنین از دولت ایران درخواست کرد تا زندانیان را پیش از اعزام به مرخصی مورد آزمایش کرونا قرار دهد.
همچنین روپرت کولویل، سخنگوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل درخصوص بروز شورش در زندانهای ایران گفت: “همانطوری که می‌بینید در ایران و چند کشور دیگر شاهد شورش زندانیان هستیم. آنها می‌ترسند و به دلیل دوری از اعضای خانواده خود و دلایل دیگر پریشان‌اند”. وی همچنین در خصوص مرگ دانیال زین العابدین افزود: “ما از مرگ این مجرم نوجوان بعد از این که گزارش‌هایی از ضرب و شتم شدید او توسط مأموران امنیتی منتشر شد وحشت‌زده شدیم”.
محمدحسین آقاسی، وکیل دادگستری درباره اجرای بخشنامه‌ها و اعطای مرخصی به زندانیان سیاسی به هرانا گفت: “تلاش‌های رئیس قوه قضاییه ظاهرا مبنی بر این است که حدالامکان اتفاقی در زندان ها رخ ندهد که موجب تبلیغات منفی علیه آنها شود. به همین دلیل در ابتدای امر دستورالعملی صادر کرد که زندانیان با محکومیت زیر ۵ سال به مرخصی اعزام شوند و کسانی که به بیش از ۵ سال محکوم شده اند درصورت ابتلا به بیماری، خصوصا ناراحتی ریه به مرخصی اعزام شوند. در جلسه‌ای که به همراه دو تن از همکارانمان با دادیار ناظر زندان اوین داشتیم، وی مدعی شد که اسامی تمامی زندانیان سیاسی به دادستان داده شده و تصمیمگیری با شخص دادستان خواهد بود. واقعیت آن است که این بخشنامه درباره کسانی که مریضی داشته‌اند چندان ترتیب اثر داده نشده است. اما کسانی که تا ۵ سال حبس داشتند و ضابطین هم درباره آنها نظر مثبتی داشتند به مرخصی رفته‌اند. اعتراضات خانواده ها هم بیشتر در همین خصوص بود که علیرغم ابتلای عزیزانشان به بیماری، کماکان از مرخصی محروم هستند. دستورالعمل دومی صادر شد اما متاسفانه به صورتی که توقع میرفت درباره زندانیان سیاسی عمل نشد و شاهد تبعیض هستیم. هرچند در اندرزگاه ۴ اتاق ۸ یک زندانی غیرسیاسی که مبتلا به کرونا شده بود، از اندرزگاه منتقل شده و وسایل او هم همچون تشک و … به دور انداخته شد. اما اقدامی برای معاینه سایر زندانیان انجام ندادند. بسیاری از آنها همچون سام رجبی دچار ناراحتی شده و به بیمارستان هم منتقل شد ولی همچنان محبوس مانده‌اند. بعضی از موکلین من مطرح می‌کردند که پس از انتقال به بهداری به شکلی که باید و شایسته است با آنها برخورد نشده و حتی با شوخی و تمسخر با آنها برخورد کرده‌اند و دقت‌های لازم صورت نگرفته و تنها یک قرص معمولی به آنها داده شده است. قرصی که خودشان هم از بی تاثیر بودن آن آگاه بودند. درمجموع به روشی که باید با کسانی که مشکوک به بیماری هستند برخورد نشده است. من ناراحتی ام به عنوان وکیل برخی از این پرونده ها آن است که چرا باید بین زندانیان با مجازات های تا ۵ سال و بالاتر از ۵ سال تبعیض قائل شوند؟ مگر این ویروس تنها زندانیان با محکومیت زیر ۵ را مبتلا می‌کند و دیگران از بیماری مصون هستند؟ اگر قرار است وظیفه قانونی زندانبان ها یعنی رعایت سلامتی و مراقبت از بهداشت زندانی ها انجام گیرد، نباید چنین تبعیض هایی اعمال شود”.
سعید دهقان و آرش کیخسروی دو تن از وکلای دادگستری نیز با انتشار بیانی‌های ضمن ابراز نگرانی از وضعیت محبوسین زندان های کشور، از عملکرد قوه قضاییه، برای کاهش آلام و خسارات سهمگین ناشی از بیماری واگیردار کرونا، انتقاد کرده و با اشاره به اینکه “یک بیماری واگیردار، قدرت تشخیص میانِ محکومان یا بازداشتی‌ها و یا میزان حبس و مدت بازداشت ایشان را ندارد” خواهان تصمیماتی فوق العاده شدند تا صرفاً محکومان خطرناک با رعایت استانداردهای لازم در زندان ها باقی بمانند.
پیشتر نیز سازمان عفو بین الملل با صدور بیانیه ای گفته بود: “با توجه به نگرانی های شدید در مورد شیوع ویروس کرونا مقامها و مسئولان ایران باید تدابیر لازم برای حفظ سلامت همهی زندانیان را اتخاذ کرده و آزادسازی بازداشت شدگان منتظر محاکمه و کسانی را که ممکن است به ویژه در معرض خطر ابتلای شدید یا مرگ باشند بیدرنگ در دستور کار قرار دهند”. در این بیانیه همچنین آمده است: “بعضی از افراد به طور خاص در معرض خطر بیماری شدید یا مرگ بر اثر ابتلا به این ویروس هستند، چنین افرادی در میان زندانیان وجود دارند. به علاوه، بعضی از زندانیان از دسترسی به مراقبتهای پزشکی مناسب محروم شدهاند و این مسئله میتواند این افراد را در صورت ابتلای آنان به این بیماری، آسیب پذیرتر کند”. عفو بین الملل همچنین علاوه بر آزادی تمام زندانیان عقیدتی، از جمله مدافعان حقوق بشر و بازداشت شدگان اعتراضات مسالمت آمیز در آبان ماه و دی ماه ۱۳۹۸، خواهان آزادسازی زندانیان دیگر به ویژه بازداشتشدگان منتظر محاکمه و کسانی که ویروس کرونا خطرات بیشتری برای آنها دارد شده است.
ملیحه شورچه،
مادر سهیلا حجاب که اواخر اسفندماه با تودیع قرار از زندان اوین آزاده شده است نیز در نامهای خطاب به مقامات کشور، ضمن ابراز نگرانی از وضعیت سلامت زندانیان سیاسی باتوجه به شیوع ویروس کرونا در کشور خواهان آزادی سایر زندانیان عقیدتی که هم اکنون در زندان به سر میبرند شده است.
فرنگیس مظلوم، مادر سهیل عربی زندانی عقیدتی با انتشار ویدئویی از مسئولین خواست با مرخصی فرزندش و دیگر زندانیان به دلیل بحران کرونا در کشور موافقت کنند. وی به صحبت های نائب رئیس کمسیون مجلس در خصوص بدون مشکل بودن آزادی زندانیان سیاسی استناد کرده و گفت سهیل عربی در یک سلول کوچک با ۱۴ تن دیگر محبوس است و امکان رعایت کردن فاصله اجتماعی در این شرایط خطرناک ممکن نیست.
بررسی اجمالی ۲۵ مورد ابتلا یا مشکوک به ابتلا در زندان ها:
۱. محمدحسین سپهری، زندان وکیل آباد مشهد، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۲. مهدی ربیعی، با علائم مشکوک به کرونا در زندان تهران بزرگ جان باخت. ۳. عبدالسلام مردان رزگه، در زندان ارومیه بیمار با علائم مشکوک به کرونا اعلام شده است ۴. هویت نامشخص، جانباخته به دلیل بیماری کرونا، زندان قرچک ورامین ۵. هویت نامشخص، جانباخته به دلیل بیماری کرونا، زندان قرچک ورامین ۶. حسن جوادی، زندان ارومیه، با علائم مشکوک به کرونا جان باخت ۷. کورش محبی، زندان ارومیه، بیمار با علائم مشکوک به کرونا ۸. سجاد حمیدی، زندان ارومیه، بیمار با علائم مشکوک به کرونا ۹. الهام مصیب، زندان قرچک، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۱۰. هویت نامشخص زندان ارومیه، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۱۱. موسی نعمانی، زندان ارومیه، بیمار با علائم مشکوک به کرونا ۱۲. سلمان سلیمانی نژاد، زندان ارومیه، بیمار با علائم مشکوک به کرونا ۱۳. شورش قادری، زندان قزلحصار، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۱۴. هویت نامشخص زندان اوین، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۱۵. هویت نامشخص زندان تهران بزرگ، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۱۶. محمد قنبردوست، زندان ارومیه، بیماری آقای قنبردوست با درصد بالایی کرونا تشخیص داده شده است. ۱۷. بساط علی خزایی فرزند عبدالعلی، زندان قزلحصار، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۱۸. غلامحسین ابوالوفایی، فرزند سیدحسین، زندان قزلحصار، به بیماری کرونا مبتلا شده است. ۱۹. چهار تن با هویت ناشناس از بند ۱۵ زندان ارومیه به کرونا مبتلا شده اند ۲۰. شاهرخ احمدزاده، مسئول واحد فرهنگی زندان ارومیه، در بیمارستان بستری شد. ۲۱. ۷ تن از زندانیان محبوس در بند ۲ تیپ ۵ زندان ارومیه مشکوک به کرونا هستند اما به بیمارستان اعزام نشده اند. ۲۲. یک زندانی در زندان تهران بزرگ با علائم مشکوک به کرونا جان خود را از دست داد. ۲۳. حمید رضا ۴۴ ساله متهم مالی در زندان تهران بزرگ با علائم مشابه کرونا جان خود را از دست داد. ۲۴. هویت نامشخص بند ۸ زندان اردبیل با علائم کرونا از بند خارج و به بیمارستان امام خمینی منتقل شده است. ۲۵. هویت نامشخص، متهم مالی در اتاق ۳ بند ۴ زندان اوین با علائم کرونا به خارج از بند منتقل شده است.
افراد فوق تنها نمونه ای زندانیان هستند که گزارشات آنان دریافت شده است، مشخصا این وضعیت در سطح دهها زندان بزرگ و کوچک کشور و مراکز تادیبی به شکل مشابهی در جریان است، لازم به ذکر است که در برخی از زندان ها یک بند مختص افراد مشکوک به کرونا اختصاص داده شده است. بند یک و بند سلامت زندان اردبیل همچنین بند باشگاه در زندان قرچک ورامین بدون امکانات پزشکی تنها به منظور قرنطینه افراد مشکوک به بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین برخی زندانها مانند زندان مفید قم اقداماتی مانند جوش دادن درهای هواخوری و محروم کردن زندانیان از رفتن به حیاط را بعنوان راههای پیشگری بدون توجه به پیامدهای آن برای سلامت زندانیان، پیش گرفته اند.
مرخصی
شماری از زندنیان سیاسی با شیوع ویروس کرونا و طی هفته های اخیر به مرخصی اعزام شدهاند که ازآنها می‌توان به سپیده فراهان (بند زنان زندان اوین)، مینو قاسم زاده ملکشاه (بند زنان زندان اوین)، ارس امیری (بند زنان زندان اوین)، نازنین زاغری (بند زنان زندان اوین) ، نازنین طوسی (بند زنان زندان اوین)، آیلار (نام خانوادگی احراز نشده است) (بند زنان زندان اوین) ، زهرا جمالی (بند زنان زندان اوین)، آرزو انتصاری (بند زنان زندان اوین)، سروش خسروی (بند زنان زندان اوین)، لیلا حسین زاده (بند زنان زندان اوین)، سهیلا حجاب (بند زنان زندان اوین)، ندا آشتیانی (بند زنان زندان اوین)، ندا ناجی(بند زنان زندان اوین)، ناهید بهشید (بند زنان زندان اوین)، النا اله وردی (بند زنان زندان اوین)، هنگامه شهیدی (بند زنان زندان اوین)، حکیمه بهمانی (بند زنان زندان اوین)، مژده نگهدار (بند زنان زندان اوین)، شهناز اکملی (بند زنان زندان اوین)، ثمین مقصودی (بند زنان زندان اوین) اشاره کرد. همچنین سمانه نوروز مرادی از بند زنان زندان اوین به مرخصی اعزام شده بود اما علیرغم ابتلا به بیماری لوپوس مفصلی و سرطان سینه و همچنین توصیح پزشکان برای تکمیل پروسه درمان در تاریخ ۱۸ فروردین ماه با اتمام ایام مرخصی به زندان بازگشت. مریم ابراهیم وند نیز کمامان در بند زنان اوین محبوس است. با تودیع قرار وثیقه و آزادی وی از زندان موافقت نشده است و نهادهای امنیتی از آزادی او ممانعت میکنند.
کیانوش اصلانی (زندان اوین)، اسماعیل عبدی (زندان اوین)، پیمان کوشک باغی (زندان اوین)، محمدرضا مرادی (زندان اوین)، حمید حاج جعفر کاشانی (زندان اوین)، مهدی ایزدپناه (زندان تهران بزرگ)، مهرداد محمدنژاد (زندان تهران بزرگ)، هادی شهرضا (زندان تهران بزرگ)، مجید آذرپی (زندان اوین)، کیومرث مرزبان (زندان اوین)، جعفر رستمی‌راد (زندان تبریز)، محمود بهشتی لنگرودی (زندان اوین)، عبدالرضا کوهپایه (زندان اوین)، محمد کریمی (زندان اوین)، امیرعلی مرادی (قزلحصار کرج)، رضا غلامحسینی (زندان بندرعباس)، مایکل وایت (زندان وکیل آباد مشهد)، محمد نجفی (زندان اراک)، مینو ریاضتی (زندان بوشهر)، احترام شیخی (زندان بوشهر)، فریده جابری (زندان بوشهر)، اسدلله جابری (زندان بوشهر)، بهمن صالحی (زندان بیرجند)، خلیل ملکی (زندان بیرجند)، بیژن احمدی (زندان بیرجند)، ساغر محمدی (زندان بیرجند)، شیدا عابدی (زندان بیرجند)، سهراب ملکی (زندان بیرجند)، سهراب ملاکی (زندان بیرجند)، فیروز احمدی (زندان بیرجند)، سیمین محمدی (زندان بیرجند)، مریم مختاری (زندان بیرجند)، هدایت علیزاده (زندان ارومیه)، صالح خوشکام (زندان ارومیه)، رحیم غلامی (زندان اردبیل)، واحد خلوصی (رجایی شهر کرج)، عارف محمدی (زندان ارومیه)، فرهاد فهندژ (زندانی رجایی شهر کرج)، افشین حسین پناهی (زندان سنندج)، هاشم درویشی (زندان ارومیه)، ابراهیم مرادی (زندان ارومیه)، فاروق لواشلویی (زندان ارومیه)، آوات جوانبخت (زندان ارومیه)، اکبر عمری (زندان ارومیه)، همچنین یوسف کاری (زندان اردبیل)، پیمان عارفی (زندان رجایی شهر کرج)، محمدی مهدوی فر (زندان اصفهان)، ایرج حاتمی (زندان رجایی شهر کرج) و یوسف قرنی پور (زندان ارومیه) به مرخصی اعزام شدهاند.
عفو
تعدادی از زندانیان سیاسی پس از اعزام به مرخصی از بخشیده شدن باقیمانده حبس خود مطلع شدند و تعدادی نیز با اعمال عفو بصورت زودهنگام از زندان آزاد شدند، از جمله این افراد می توان به این زندانیان اشاره کرد:
رخساره (ماهرخ) قنبری (زندان کچویی کرج)، حسام معینی ( زندان تهران بزرگ)، مرتضی سهراب پور (زندان تهران بزرگ)، محمد کریمایی (زندان تهران بزرگ)، سعید کریمایی (زندان تهران بزرگ)، اردشیر عشایری (زندان تهران بزرگ)، بشیر ریاحی (زندان تهران بزرگ)، رضا انتصاری (زندان تهران بزرگ)، حسن شاهرضا (زندان تهران بزرگ) ،صالح الدین مرادی (زندان تهران بزرگ)، سخاوت سلیمی (زندان تهران بزرگ)، مصطفی رهسپار (زندان تهران بزرگ)، هادی کریمی (زندان تهران بزرگ)، مهدی فاطمی نسب (زندان تهران بزرگ)، محمود براکوهی (زندان تهران بزرگ)، سعید دوراندیش (زندان تهارن بزرگ)، مرتضی قادری( زندان تهران بزرگ)، کیانوش بیرانوند (زندان تهران بزرگ)، جواد خمیس آبادی (زندان تهران بزرگ)، هروز صادقی (زندان تهران بزرگ)، علی نژاد صاحبی (زندان تهران بزرگ)، امین سلیمانی (زندان تهران بزرگ)، احمد ایرانی خواه (زندان تهران بزرگ)، سینا انتصاری (زندان تهران بزرگ)، هادی شاهرضا (زندان تهران بزرگ)، مهدی مهدویفر (زندان تهران بزرگ)، مرتضی کنگرلو (زندان تهران بزرگ) ، مهدی بختیاری (زندان تهران بزرگ)، مجید رشیدی (زندان تهران بزرگ)، رضا رضایی (زندان تهران بزرگ)، رسول هویدا (زندان تهران بزرگ)، امیر نوری( زندان اوین)، بهروز زارع (زندان اوین)، مجید مرادی (زندان اوین)، میلاد کاکاوند (زندان اوین)، محمد ریاضت (ندامتگاه مرکزی کرج)، محمدرضا درویشی (زندان شیبان اهواز)، رضا یاوری (زندان شیبان اهواز)، یاسین رمضانی (زندان رجایی شهر کرج)، رضا کامران (زندان رجایی شهر کرج)، ایوب بدری (زندان رجایی شهر کرج)، مختار باباجانی (زندان رجایی شهر کرج)، جبار قادری (زندان رجایی شهر کرج)، علیرضا لک (زندان لنگرود قم)، صابر نادری (زندان سنندج)، بشیر پیرماوانه (زندان ارومیه)، سردار عثمان بکر (زندان ارومیه)، رحمی تورگوت (زندان ارومیه)، سیروان محمودی وفا اسدی (زندان ارومیه)، محمد قنبردوست (زندان ارومیه)، میلاد احمدی (زندان ارومیه)، سیامک اشرفی (زندان ارومیه)، جعفر احمدی، مهدی مهدیلو، مهدی کیوانلو (ندامتگاه مرکزی کرج)، حسین قضاوی (زندان اصفهان)، حسام معینی، شهرام مقدسی (زندان بروجرد)، مجتبی بیرانوند (پارسیلون خرم آباد)، ببابک مرادی (زندان پارسیلون خرم آباد)، سعید خموشی (وکیل آباد مشهد)، حیدر تیموری (زندان ایلام)، سعید سلطان پور (زندان قزلحصار کرج)، احسان ملک محمدی (قزلحصار کرج) از دراویش گنابادی و با مشمول شدن در این عفو از زندان آزاد شدند.
محرومیت از اعزام به مرخصی
شمار بالایی از زندانیان سیاسی که تعدادی از آنها شرایط اعزام به مرخصی را داشته نیز از مرخصی محروم مانده یا با تقاضای آنها مخالفت شده است. از میان افرادی که با مرخصی آنها مخالفت شده است می‌توان به “نسرین ستوده، رضوانه احمدخانبیگی، راحله احمدی، منیره عربشاهی، صبا کردافشاری، یاسمن آریانی، آتنا دائمی، نیلوفر بیانی، سپیده کاشانی، نگین قدمیان، الهام برمکی، فریبا عادل خواه، مژگان کشاورز، مریم اکبری منفرد، مریم ابراهیم وند و زهرا زهتاب چی از بند زنان زندان اوین اشاره کرد. همچنین گلرخ ابراهیمی ایرایی (زندان قرچک ورامین)، رها احمدی (زندان قرچک ورامین)، لیلا (خدیجه) میرغفاری (زندان قرچک ورامین)، مرجان داوری (زندان قرچک ورامین)، مریم علی شاهی (زندان قرچک ورامین)، مژگان اسکندری (زندان قرچک ورامین)، سمیرا هادیان (زندان قرچک ورامین)، گیتا حر (زندان قرچک ورامین)، مریم گاوشاهیان (زندان قرچک ورامین)، زهره سرو (زندان قرچک ورامین)، آرش صادقی (زندان رجایی شهر کرج) پیام شکیبا (زندان رجایی شهر کرج)، مجید اسدی (زندان رجایی شهر کرج)، بابک دادبخش (زندان رجایی شهر کرج)، فرهاد میثمی (زندان رجایی شهر کرج)، سعید شیرزاد (زندان رجایی شهر کرج)، محمد بنازاده امیرخیزی (زندان رجایی شهر کرج)، سعید صفایی (زندان رجایی شهر کرج)، افشین بایمانی (زندان رجایی شهر کرج)، حسین سرلک (زندان اوین)، مرتضی نظری سدهی (زندان اوین)، امیر سلیمی اقدم (زندان اوین)، محمد حبیبی (زندان اوین)، امیرحسین میرخلیلی (زندان اوین)، محمد شریف سالم (زندان ارومیه)، مجید (آران) تیباش (زندان ارومیه)، محمد سلحشور (زندان ارومیه)، صالح خوشکلام (زندان ارومیه)، پرویز ناصری (زندان ارومیه)، صابر کمانی (زندان ارومیه)، کامران کمانی (زندان ارومیه)، محمد میرزایی (زندان ارومیه)،محمد حسین پور (زندان ارومیه)، محسن محالی (زندان ارومیه)، سهیل عربی (زندان تهران بزرگ)، ایوب اسدی (زندان تهران بزرگ)، میلاد ارسنجانی (زندان تهران بزرگ)، هاشم خواستار(زندان وکیل آباد مشهد)، تحسین دادرس (زندان سنندج)، محمدحسین سپهری (وکیل آباد مشهد)، فاطمه سپهری (وکیل آباد مشهد)، محمد نوری زاد (وکیل آباد مشهد)، اسحاق روحی (زندان سنندج) ، زانیار دباغیان (زندان سنندج)، هادی تنومند (زندان بوکان)، پیمان میرزازاده (زندان ارومیه)، محمد داوری (زندان عادل آباد شیراز)، نرگس محمدی (زندان زنجان)، بهنام اسکندریان (زندان سمنان)، عباس لسانی (زندان اردبیل)، امیرمهدی جلایری (زندان بیرجند)، محمدصابر ملک رئیسی (زندان اردبیل)، شیراحمد شیرانی (زندان اردبیل)، کمال حسن رمضان (زندان ارومیه)، ابراهیم عیسی پور (زندان تبریز)، احمد تموئی (زندان ارومیه) نیز از اعرام به مرخصی محروم مانده‌اند.
